Đảng sâm bắc (danh pháp hai phần: Codonopsis pilosula, đồng nghĩa: Campanumoea pilosula) hay còn gọi là Đẳng sâm là một loài cây sống lâu năm có nguồn gốc ở khu vực đông bắc châu Á và bán đảo Triều Tiên, thông thường được tìm thấy mọc xung quanh các bờ suối hay các cánh rừng thưa dưới bóng các cây to. Loài cây này là dạng cây bụi rậm rạp, có xu hướng leo bằng thân quấn, với các lá hình tim, hoa hình chuông màu lục nhạt với 5 đầu cánh hoa cùng các gân màu tía nhạt hay vàng. Loài cây này có thể cao tới 2,4–3 m (8–10 ft) và rễ dài 10–45 cm, dày 1–3 cm – Wikipedia
Đẳng sâm hay còn được biết đến với cái tên khác là đảng sâm, sâm dây Ngọc Linh, một thảo dược quý được sử dụng trong nhiều bài thuốc. Dược liệu này còn được sử dụng thay cho nhân sâm với nhiều công dụng như tăng sức đề kháng, tốt cho hệ tim mạch, chống viêm, kháng khuẩn,… hiệu quả. Đừng bỏ lỡ bài viết dưới đây để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích về tác dụng, cách dùng cũng như những lưu ý khi sử dụng thảo dược này.
Đẳng sâm là gì?
Đảng sâm hay còn gọi là đẳng sâm, sâm dây Ngọc Linh, thượng đảng nhân sâm; tên khoa học là Campanumoea javanica Blume, họ Hoa chuông.
Đảng sâm là loại cây cỏ sống lâu năm, leo bằng thân quấn. Rễ hình trụ dài, đường kính có thể đạt 1,5 – 2cm, phân nhánh, đầu rễ phình to có nhiều vết sẹo lồi của thân củ, thường chỉ có một rễ trụ mà không có rễ nhánh, càng nhỏ về phía đuôi; lúc tươi màu trắng; sau khô rễ có màu vàng, có nếp nhăn.
Thân đảng sâm mọc thành từng cụm vào mùa xuân, bò trên mặt đất hay leo vào cây khác, thân màu tím sẫm, có lông thưa, phần ngọn không lông. Lá mọc cách hình trứng hay hình trứng tròn, đuôi lá nhọn, phần gần cuống hình tim, mép nguyên, màu xanh hơi pha vàng, mặt trên có lông nhung, mặt dưới màu trắng xám nhẵn hoặc có lông rải rác, dài 3 – 8cm, rộng 2 – 4cm.
Những điều cần biết về cây đẳng sâm
Đẳng sâm không chỉ được biết đến tại Việt Nam rất nhiều quốc gia khác trên thế giới cũng nghiên cứu về thảo dược này. Dưới đây là những thông tin tổng quan về cây đẳng sâm được ghi chép trong các tài liệu:
- Tên gọi khác: đảng sâm, lộ đảng sâm, bạch đẳng sâm, điều đảng sâm, đẳng sâm bắc, đẳng sâm nam,…
- Tên khoa học: Codonopsis pilosula Nannf
- Thuộc họ: Hoa Chuông (có tên khoa học là Campanulaceae)
Đặc điểm thực vật
Đảng sâm là loài mọc dại, chỉ xuất hiện ở một số vùng miền núi phía Bắc nước ta. Vì thế, không phải ai cũng có thể tiếp cận vị thuốc này.
Một số đặc điểm nhận dạng nổi bật của đẳng sâm như sau:
- Là loài cây thân thảo, sống lâu năm và thường mọc thành những cụm lớn.
- Thân cây nhỏ, màu hồng tía hoặc tím sẫm, quấn leo vào những loài thực vật khác để vươn lên hấp thụ ánh sáng mặt trời. Bên mặt thân được bao phủ bởi lớp lông tơ trắng, ngắn nhưng thưa thớt.
- Lá cây có hình lưỡi mác, mọc đối xứng với thân và có một lớp lông nhung trắng mịn. Mỗi phiến lá thường dài từ 3 – 8cm, rộng khoảng 2 – 4cm và có màu xanh phớt vàng.
- Hoa đẳng sâm có màu xanh nhạt, ngả vàng rất đẹp mắt. Đài hoa to, có hình chuông, mọc đơn lẻ từ các nách lá.
- Quả cây đẳng sâm có màu xanh đậm, hình chùy, kích thước khoảng bằng đốt ngón tay, đài ngắn. Bên trong có nhiều hạt bóng, nhẵn có màu nâu đậm.
- Củ đẳng sâm mọc sâu dưới lòng đất khoảng chừng 50 – 70cm, nhẵn, có màu nâu nhạt và nhìn giống như củ nhân sâm. Đây chính là bộ phận được khai thác nhiều nhất trong Đông y.
Khu vực phân bố chủ yếu
Đẳng sâm có sức sống khỏe, mọc hoang ở nhiều khu vực trung du, miền núi. Thảo dược này được tìm thấy tại nhiều vùng của Trung Quốc như: Sơn Tây, Tứ Xuyên, Thanh Hải, Quý Châu, Hồ Bắc,…
Tại Việt Nam, vị thuốc đảng sâm được phát hiện ở vùng núi phía Bắc như: Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Lạng Sơn,… và một số tỉnh khu vực Tây Nguyên như huyện Kon Plông, Đăk Glei, Tu Mơ Rông… . Chất lượng của đẳng sâm Việt Nam cũng không thua kém so với đẳng sâm Trung Quốc.
Ngày nay, với giá trị sử dụng cao nên dược liệu được trồng tại các vườn thảo dược, hộ gia đình. Hàm lượng dược chất của đảng sâm trồng nhân tạo cũng không có nhiều khác biệt với đẳng sâm rừng.
Thu hái và bào chế
Bộ phận được dùng trong Đông y phổ biến nhất là củ đẳng sâm. Kích thước củ phụ thuộc vào độ tuổi của cây. Thông thường, người ta chỉ thu hái khi cây đã đủ từ 1 – 2 năm tuổi, nếu để quá lâu chúng có thể bị hóa gỗ, không còn nhiều dược chất.
Thời điểm thích hợp nhất trong năm để thu hoạch là vào mùa đông, khi cây đã rụng hết lá hoặc có thể là đầu xuân. Rễ và củ của cây thường nằm sâu trong lòng đất nên khi lấy cần đào rộng và sâu khoảng 1m để tránh làm đứt, gãy.
Sau khi hái về đem đẳng sâm rửa sạch, loại bỏ hết tạp chất, đất cát bẩn rồi tiếng hành bào chế. Trong Đông y, có hai cách bào chế phổ biến như sau:
- Cách 1: Dược liệu thu về mang phơi âm can (phơi trong bóng râm), lăn se cho phần vỏ liền với phần thịt củ. Khi cần dùng thì lấy một phần vừa đủ, thái mỏng sao với đất hoàng thổ hoặc cám đến khi vàng đều là được.
- Cách 2: Sau khi rửa sạch bụi bẩn tiến hành ngâm nước 1 đêm rồi bào mỏng 1 – 2 ly, tẩm nước gừng để khỏi nê tỳ, bớt hàn. Cuối cùng mới tiến hành sao khô.
Ngoài ra, một số dạng bào chế khác của thảo dược này như viên uống đẳng sâm nang, ngâm rượu hay đẳng sâm ngâm mật ong,… để sử dụng lâu dài.
Vị thuốc đẳng sâm có tác dụng gì đối với sức khỏe?
Trong một vài trường hợp, đẳng sâm được sử dụng thay thế cho nhân sâm bởi 2 dược liệu này có dược tính tương tự nhau. Các tác dụng của đẳng sâm đã được nền y học chứng minh rõ ràng.
Theo y học cổ truyền
Đảng sâm là vị thuốc được sử dụng rộng rãi từ nhiều thế kỷ trước đây. Trong các cuốn sách Đông y cổ như Bản thảo Tùng Tân, Trung dược Đại từ điển,… vị thuốc này có vị ngọt, tính bình và quy vào 2 kinh là Tỳ, Phế. Đồng thời có khả năng chủ trị nhiều chứng bệnh phải kể đến như:
- Bổ tỳ, ích khí, sinh tân và chữa chỉ khát.
- Thanh phế, trị phế hư, ích phế khí.
- Trị tỳ vị hư, khí huyết suy yếu, kiết lị, thoát giang.
- Chữa tiêu chảy do tỳ hư, vàng da do huyết hư, rong kinh, suy nhược cơ thể, thiếu máu.
Theo y học hiện đại
Các nghiên cứu đã cho thấy rằng trong đẳng sâm có chứa nhiều hợp chất quý hiếm tốt cho sức khỏe, điển hình như: Sucrose, Choline, Insulin, Alkaloid, Fructose, Mannose, Xylose, Glucoside,…
Dưới đây là những công dụng tuyệt vời mà các hoạt chất này mang đến cho sức khỏe:
Đối với hệ miễn dịch: Các thực nghiệm đã khẳng định dược liệu này có khả năng tăng cường sức đề kháng, hệ miễn dịch của cơ thể, giúp chống mệt mỏi, cân bằng hoạt động của vỏ não,…
Đối với dạ dày: Đẳng sâm khô hay tươi đều có tác dụng kháng viêm rất tốt, từ đó bảo vệ niêm mạc và ngăn ngừa tình trạng viêm loét dạ dày diễn biến phức tạp.
Đối với hệ tim mạch: Chiết xuất từ đẳng sâm giúp cân bằng huyết áp, tăng cường tuần hoàn máu đến các chi và não bộ. Đồng thời làm tăng số lượng hồng cầu, đào thải các cholesterol xấu, phòng ngừa xơ vữa động mạch, các cơn đau tim, đột quỵ, tai biến mạch máu não,…
Đối với hệ hô hấp: Sử dụng thảo dược này thường xuyên sẽ giúp phòng ngừa, điều trị các bệnh về hô hấp như viêm phế quản, viêm phổi, lao, làm thuyên giảm các triệu chứng ho, ho có đờm, đau rát cổ họng,…
Một số tác dụng nổi bật khác: Vị thuốc đảng sâm còn có nhiều công dụng khác phải kể đến như: giảm căng thẳng, mệt mỏi, an thần, hỗ trợ điều trị ung thư, tăng tiết sữa mẹ, điều hòa huyết áp,…
Những cách dùng đẳng sâm dược liệu hiệu quả tốt nhất
Trong Đông y, đảng sâm có nhiều cách sử dụng đa dạng và tùy vào từng mục đích chữa bệnh cụ thể. Dưới đây là một vài cách dùng đẳng đẳng sâm đơn giản mang đến hiệu quả tốt nhất, an toàn khi sử dụng.
Bài thuốc chữa viêm phế quản, lao phổi, ho lâu ngày
- Chuẩn bị dược liệu gồm: đảng sâm, ý dĩ, hoài sơn mỗi vị 16gr, 12gr bạch truật, xuyên tiêu 6gr cùng trần bì, bán hạ chế mỗi vị 8gr.
- Sắc tất cả dược liệu với khoảng 600ml nước. Đến khi cô cạn thì lọc bỏ bã chắt lấy nước uống.
Mỗi ngày uống một lần và kiên trì sử dụng đến khi các dấu hiệu bệnh thuyên giảm. Thời điểm tốt nhất để uống là vào buổi sáng sau khi ăn.
Bài thuốc giúp cải thiện chức năng sinh lý, tỳ yếu
- Chuẩn bị dược liệu: Đẳng sâm, thục địa mỗi vị 375gr cùng tá dược vừa đủ.
- Đem dược liệu tán thành bột mịn, sau đó tẩm mật vo thành những viên nhỏ.
Đối với người trưởng thành có thể uống 3 lần/ngày, mỗi lần 40 viên. Đối với trẻ nhỏ nên uống 2 lần/ngày, mỗi lần 20 viên và nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Bài thuốc giúp tăng cường sức khỏe
Đối với những người ốm lâu ngày, đang điều trị bệnh, người cao tuổi có thể sử dụng bài thuốc dưới đây để tăng cường sức khỏe:
- Các dược liệu gồm: đẳng sâm 40gr, long nhãn, đương quy, mạch môn, ngưu tất mỗi vị 12gr và có thể thêm từ 4 – 8gr nhân sâm.
- Đem tất cả dược liệu sắc kỹ với nước, chia thành 2 lần uống trong ngày. Đồng thời nên sử dụng khi còn ấm vào buổi sáng, tối sau bữa ăn.
Bài thuốc chống suy nhược thần kinh, giảm căng thẳng, mệt mỏi
- Chuẩn bị: củ đẳng sâm, mạch môn mỗi vị 12gr cùng với 8gr ngũ vị tử.
- Sắc với khoảng 500ml nước đến khi cô cạn còn một nửa thì chắt lấy nước uống trong ngày.
Mỗi ngày sử dụng 1 thang sau khi ăn no và nên uống khi nước thuốc còn nóng ấm.
Bài thuốc giúp cân bằng huyết áp
- Dược liệu cần chuẩn bị gồm: đẳng sâm, cam thảo mỗi vị 6gr, đại táo 10 quả, nhục quế 10gr và 12gr hoàng tinh.
- Bỏ các nguyên liệu vào ấm sắc cùng với 500ml nước đến khi cô cạn thì chắt lấy nước uống.
Thực hiện 1 lần/ngày và kết hợp vừa uống nước thuốc vừa ăn quả đại táo để khai thác hết dưỡng chất.
Cách ngâm rượu đẳng sâm đúng chuẩn
Bạn có thể sử dụng đẳng sâm tươi hay khô cũng đều thu được chất lượng rượu tốt, đảm bảo dưỡng chất. Để có được bình rượu ngon, các bước tiến hành như sau:
- Chuẩn bị nguyên liệu: hồng đẳng sâm, rượu trắng 40 – 42 độ theo tỷ lệ cứ 1kg dược liệu tươi (hoặc 100gr dược liệu khô thì cần 3 lít rượu).
- Trước tiên, cần đổ 1 ít rượu trắng vào bình cùng đẳng sâm, lắc đều rồi đổ bỏ phần rượu này.
- Sau đó đổ toàn bộ phần rượu đã chuẩn bị vào bình, đậy kín nắp và bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.
Ủ rượu trong khoảng 30 – 40 ngày là có thể sử dụng. Mỗi ngày người dùng chỉ nên uống 2 lần, mỗi lần 1 chén nhỏ khoảng 25ml.
Sử dụng đẳng sâm trong các món ăn
Không chỉ là dược liệu chính trong các bài thuốc, đảng sâm còn được dùng làm nguyên liệu trong các món ăn bổ dưỡng. Một vài món ăn được sử dụng phổ biến hiện nay phải kể đến như: tim, cật lợn hầm đảng sâm, nấu cháo với ý dĩ, phục linh, xào với hải sâm,…
Sau khi gần hoàn thành các món ăn thì cho thêm đảng sâm vào hầm thêm khoảng 10 – 15 phút thì tắt bếp. Không nên hầm quá lâu bởi có thể mất đi các dưỡng chất thiết yếu, ảnh hưởng đến tác dụng đẳng sâm.
Những lưu ý khi sử dụng dược liệu đẳng sâm
Để mang đến quá trình sử dụng hiệu quả, an toàn, người dùng cần lưu ý những điều sau đây:
- Những đối tượng không nên sử dụng: phụ nữ có thai hoặc cho con bú, trẻ em dưới 12 tháng tuổi, người bị khí trệ hỏa vương, dị ứng với các thành phần có trong bài thuốc.
- Không nên sử dụng dược liệu kèm với hải sản, củ cải, trà xanh.
- Không được tự ý điều chỉnh liều lượng bài thuốc hay thêm bất kỳ dược liệu nào khác.
- Kiên trì sử dụng trong thời gian nhất định để thấy được những công dụng của đẳng sâm.
Kỹ thuật nhân giống sâm dây gieo từ hạt
Với điều kiện thời tiết các tỉnh Tây Nguyên thì Sâm dây (còn gọi là Đẳng sâm) (Codonopsis sp) sinh trưởng phát triển tốt, và để có được sự tích lũy nhiều dược tố thì cây sinh trưởng phát triển tự nhiên trong rừng núi nhiều năm sẽ cho sản phẩm chất lượng cao.
Tuy nhiên, người dân đã thu hoạch quá sớm và thu hết cả những cây con, vì vậy nguồn Sâm dây tự nhiên trong rừng ngày càng ít. Mà chủ yếu là Sâm dây gieo trồng, vào mùa thu hoạch sâm dây được bày bán ở các chợ, hè phố hay các điểm du lịch, song nhiều người còn không biết là củ gì và sử dụng như thế nào. Về mặt y học thì việc bày bán sâm dây như vậy không đảm bảo chất lượng và giá trị của loại dược liệu quý cũng như kiểm soát an toàn vệ sinh thực phẩm, ngoài ra để có sản phẩm Sâm dây chất lượng tốt thì yêu cầu kỹ thuật gieo trồng phải đáp ứng phù hợp với đặc điểm sinh lý, sinh hóa của cây. Sau đây, chúng tôi thông tin một số kỹ thuật để bạn đọc hiểu thêm về cây Sâm dây:
Sâm dây là cây thân thảo, thân leo sống nhiều năm, dài 2-3 m, phân nhánh nhiều. Rễ củ hình trụ dài, phân nhánh, nạc, màu vàng nhạt. Lá đơn, mọc đối, hình trứng hoặc hình tim, cỡ 2-5 x 2-4,5 cm, mỏng, mềm, màu xanh nhạt, mặt dưới có lông nhung trắng, mép nguyên hoặc có răng cưa; cuống lá dài 3-7cm. Hoa mọc đơn ở kẽ lá, màu trắng hoặc hơi vàng, bầu 5 ô, quả mọng, 5 cạnh, khi chín màu tím. Hạt nhiều, tròn, nhỏ, màu vàng nâu.
Sâm dây là cây dược liệu có giá trị kinh tế, là cây thuốc quý, có tác dụng bổ ngũ tạng, tăng sức dẻo dai, tăng cường khả năng miễn dịch cho cơ thể; có tác dụng ích huyết, chống mệt mỏi, giảm stress… Bộ phận dùng làm thuốc duy nhất của Sâm dây là rễ. Rễ cây Sâm dây chứa saponins, triterpenes và steroid. Các hoạt chất có trong Sâm dây giúp cho các hoạt động trao đổi chất của cơ thể tốt hơn.
Cho đến nay, những công trình nghiên cứu trên thế giới chủ yếu tập trung vào nghiên cứu về đặc điểm sinh học, thành phần hóa học, tác dụng dược lý, lâm sàng cây Sâm dây. Việc nghiên cứu về nhân giống chưa nhiều. Một số kết quả nghiên cứu đã chỉ ra cây Đảng sâm có thể nhân giống thông qua con đường nuôi cấy mô tế bào thực vật và gieo trồng từ nguồn hạt tự nhiên.
Ở Việt Nam, Sâm dây mọc rải rác ở các tỉnh Lai Châu, Lào Cai, Hà Giang, Sơn La, Yên Bái, Tuyên Quang; Các tỉnh phía Nam chỉ thấy tập trung ở cao nguyên Langbiang tỉnh Lâm Đồng và xung quanh chân núi Ngọc Linh tỉnh Kon Tum và Quảng Nam – Đà Nẵng.
Sâm dây được nhân giống tự nhiên từ hạt là chính. Khả năng tái sinh từ rễ củ còn sót lại khi thu hoạch hạn chế. Cây ưa ẩm, ưa sáng, nhưng chịu được bóng râm, cây thường mọc ở những nơi đất tốt, nhiều mùn, trong các chỗ trống và ven các rừng thứ sinh và nương rẫy. Kỹ thuật trồng nhân giống Sâm dây:
Chuẩn bị vườn ươm
Chọn vườn ươm tốt nhất nên gần nguồn nước sạch, thuận tiện giao thông, địa hình tương đối bằng phẳng, thoát nước tốt, không bị ngập úng. Vườn ươm cần có mái che mưa, lưới đen hoặc có thể dùng rơm rạ tủ lên luống để che bớt một phần ánh sáng, tạo độ ẩm cho đất.
Đất vườn ươm được cày bừa kỹ, làm sạch cỏ, lên luống rộng 100-120cm, cao 15-20cm, rãnh giữa các luống rộng 30-35cm.
Giá thể gieo ươm đỏi hỏi phải tơi xốp, thoát nước tốt. Nên chọn giá thể gồm các loại hỗn hợp với tỷ lệ phối trộn như sau: Đất thịt nhẹ, phân chuồng hoai mục, xơ dừa hay trấu hun trộn đều theo tỷ lệ 2:1:1. Giá thể sau khi đã được phối trộn, sàng qua lưới, phủ đều lên khắp mặt luống dày 5cm.
Thu, bảo quản và xử lý hạt giống
Chọn quả giống ở những cây mẹ khỏe mạnh đã được 3 năm tuổi trở lên. Hái những quả chín, có vỏ màu tím sẫm, hạt sẽ có khả năng nảy mầm tốt nhất. Thời gian quả bắt đầu chín khoảng tháng 11-12 hàng năm (tùy từng vùng mà có thể sớm hoặc muộn hơn). Quả sau khi thu hái đem về phơi khô, tách lấy hạt, tiếp tục phơi hạt trong râm mát 2-3 ngày.
Hạt được bảo quản tốt có thể đem gieo và nảy mầm trong thời gian 1 năm, tuy nhiên gieo hạt ngay sẽ cho tỷ lệ nảy mầm cao.
Ngâm hạt trong nước ấm 2 sôi 3 lạnh, ngâm 6-8 giờ. Trong thời gian đó giữ cho nhiệt độ nước như ban đầu bằng cách pha thêm nước nóng. Vớt hạt ra rửa sạch bằng nước ấm, để ráo nước, cho vào túi vải sạch, ấm tới khi hạt nứt nanh đem gieo. Trong thời gian ủ, mỗi ngày dùng nước ấm rửa hạt một lần để ráo nước, cho vào túi sạch ủ tiếp.
Gieo hạt
Nếu gieo hạt trên luống để tạo củ, sau đó lấy củ đem trồng thì tiến hành gieo ngay sau khi thu hạt. Nếu gieo hạt để sản xuất cây con thì thời gian gieo thích hợp nhất là vào tháng 2 – 3, lúc đó sẽ phù hợp với thời vụ trồng vào mùa mưa tháng 5 – 6 hàng năm.
– Chuẩn bị giá thể dày 5cm, gieo hạt sau đó lấp đất mỏng 0,3-0,5 cm. Vì hạt Sâm dây rất nhỏ nên 1 luống có diện tích khoảng 4m2 thì gieo khoảng 50-60g hạt.
– Tưới nước đủ ẩm và phủ mặt đất bằng vật liệu che tủ để che nắng mưa và giữ ẩm.
Hạt Sâm dây có kích thước nhỏ, vì vậy nên gieo hạt vào khay hay gieo lên luống để tạo cây mạ trước khi cấy vào bầu hoặc vĩ xốp.
Cấy cây
– Chọn thời vụ thích hợp và lúc có thời tiết ẩm mát để cấy. Không cấy cây vào lúc quá nắng nóng, mưa to gió lớn hoặc khô rét.
– Tiêu chuẩn cây mạ đem cấy phải đồng đều, khỏe mạnh, thường là cây mạ được gieo sau 20-30 ngày, cao 3-4 cm, có 2-3 cặp lá, đủ rễ, chồi ngọn.
– Tưới nước đủ ẩm cho cây gieo trước khi bứng cây để tránh đứt rễ. Bứng đến đâu cấy xong đến đấy.
– Độ sâu cấy: Cấy ngang đến cổ rễ, không ngập thân cây hoặc để hở cổ rễ.
– Sau khi cấy xong, tưới nước đủ ẩm cho chặt gốc và che tủ chống nắng, mưa gió cho cây cấy cho đến khi cây hoàn toàn hồi phục.
Khi cây đạt tiêu chuẩn thì ta có thể cấy trên các vỉ xốp 84 lỗ hoặc cấy vào bầu 5x10cm hoặc luống ươm tạo củ với thành phần giá thể như trên. Đối với luống ươm tạo củ mật độ cấy cây cách cây 8-10 cm
Chăm sóc cây gieo
Thời gian: Thời gian chăm sóc cây gieo kể từ khi gieo hạt xong cho tới khi kết thúc giai đoạn cây mạ được 2-3 cặp lá thật, khoảng 20-30 ngày.
Kỹ thuật chăm sóc cây gieo:
– Che tủ: Sau khi gieo xong dùng vật liệu che tủ rải đều lên mặt luống để giữ ẩm, chống đóng váng và hạt giống không bị nổi lên.
Phải thường xuyên kiểm tra khi hạt đã nảy mầm, dỡ dần vật che tủ để có đủ ánh sáng cho cây mọc.
Sau khi gieo hạt chú ý kiến, chim, chuột phá hoại. Tưới phun sương đủ ẩm cho hạt nảy mầm, lượng nước tưới 2-3 lít/m2. Số lần tưới tùy khí hậu thời tiết có thể tưới 1-2 lần/ngày.
– Làm cỏ phá váng: Nhổ cỏ xới nhẹ đất kết hợp phá váng sau khi hạt mọc 1-2 tuần kết hợp tỉa bỏ những cây mạ mọc yếu.
– Tỉa dặm cây: Đối với cây gieo thẳng không qua giai đoạn cấy để tạo cây con phải tỉa thưa nơi quá dày kết hợp loại bỏ những cây mọc kém, sâu bệnh. Đối với cây gieo trực tiếp vào bầu hoặc vĩ xốp cũng chọn để lại 1 bầu 1 cây khỏe mạnh.
Chăm sóc cây cấy
Từ sau khi cấy cây đến khi xuất vườn nhằm nuôi dưỡng cây con đạt tiêu chuẩn đem trồng, thông thường khoảng 2 tháng.
Thời gian chăm sóc cây cấy tạo củ giống để trồng kể từ khi cấy đến khi củ giống đạt tiêu chuẩn có đường kính 0,5 cm khoảng 6 tháng.
Che nắng: Sau khi cấy xong dùng vật liệu che tủ cho cây. Giai đoạn đầu che chắn khoảng 70% ánh sáng cho tới khi cây hồi phục. Sau đó giảm xuống dần và không che trước khi đem trồng 1-2 tuần.
Tưới nước: Tháng đầu sau khi cấy, tưới 1 ngày 1 lần; từ tháng thứ hai sau khi cấy đến khi xuất vườn tưới 1-2 ngày/lần. Sau đó tùy thời tiết mà điều tiết tưới phù hợp. Dùng nước sạch, không bị nhiễm phèn; không tưới khi trời còn nắng to; lượng nước tưới vừa phải.
Làm cỏ, xới đất: Dùng tay nhổ cỏ non, xới đất kết hợp nhổ bỏ những cây bị sâu, bệnh hại.
Bón phân: Bón phân NPK 20-20-15, hoặc phun phân bón lá định kỳ 7 ngày phun 1 lần với liều lượng 0,5g/lít nước. Ngừng tưới phân ít nhất 15 ngày trước khi xuất vườn.
Phòng trừ sâu bệnh hại cây con
– Chọn vườn ươm nơi thông thoảng, thoát nước tốt và giữ vệ sinh tốt.
– Tưới nước sạch, vừa đủ, chia nhiều lần, không tưới quá nhiều ẩm ướt.
– Phơi ải và xử lý khử trùng giá thể trước khi gieo ươm.
– Loại bỏ và xử lý những cây đã bị bệnh ra khỏi vườn ươm.
– Phun thuốc phòng trừ bằng Ridomil Gold nồng độ 1g/lít nước; phun định kỳ 1 tuần 1 lần trong 3-4 tuần kể từ khi bắt đầu gieo cấy.
Tiêu chuẩn cây con xuất vườn
Đảm bảo tuổi cây, đảm bảo kích cỡ, sinh trưởng tốt, khỏe mạnh, không sâu bệnh, không bị xây sát, long rễ, vỡ bầu.
Tiêu chuẩn cây con: Tưổi cây: 2-3 tháng, chiều cao: 12-15cm.
Trước khi xuất vườn để trồng 2 ngày không tưới nước. Khi lấy cây ra khỏi vĩ ươm cần nhẹ nhàng và xếp vào thùng hay khay theo lớp, tránh làm cây bị gãy dập, ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của cây sau này. Nên chọn lúc trời râm mát để vận chuyển cây con trồng.
Trên đây là những thông tin Huệ Tâm đã tổng hợp về đẳng sâm mà bạn nên biết trước khi sử dụng. Hy vọng qua bài viết này có thể giúp bạn tìm được bài thuốc hữu ích đối với sức khỏe.
Lưu ý: Tất cả những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, việc sử dụng dược liệu như thuốc uống cần có sự tư vấn trực tiếp của bác sĩ.
